Dhengi (Dengue): mageské yá baláhé? Nádráhi o eláj

 

Dhengi (Dengue): mageské yá baláhé? Nádráhi o eláj

 

Dhengi nádráhiay bábatá Balóchi Tebbi nebeshtánk.

 

  Dhengiay nádráhi maróchán Torbat o Gwádará báz sheng buttag. É nádráhiá say róchá trondén tap gipt o mardomay hónay tahá anchén payméá badali sadali kárit ke baniádamay Emyonethi (Immunity) (bezán gón nádráhián medhag o prósh dayagay abrami andari tawán) kamm o nezór bit. Eshiay say kandhag yá dawr (phase) bant. Awali kandhag tapayg ent ke é tap tán say róchá dárit. Domi dawr Plazmá chorragayg (Plasma Leakage) ent ke é dege do róch jant. Saymi dawr drahbakshi dawr (recovery phase) ent, é ham tán do yá say róchá barjáh mánit. Hasht yá noh róchá rand é nádráhiay zór kamm tarrit. Dhengi tapay moddat hamé hashtén róch ant.

 Nádráhiay cháromi dán hashtomi róch kammé tawresht o paréshániay róch ant. Awali sayén róchán rásté ke tapay zór báz bit bale é Tebbi (Medical) hesáb o ketábán hatarnák naent. É sayén róchán Dhengiay elájay háterá éwaká Pénádhawl (Panadol) o Kálpól (Calpol) góli (tablets) waragi ent, Dhesperin o Borawpen sharr naant. É róchán bimárá wati áp o warák sharrén wadhéá barjáh dáragi ant. Hamé sayén róchán éwaká yak ázmáeshé (test) bezán “NS1”ay kanáénag gehter o allami ent. Wahdé ke nádráhiay domi o saymi dawrán ke démteri hasht tán noh róchán barjáh mánant, pa bimárá kammé géshter delgóshi pakár ent. Chónáhá é dawráná géshterén nádráhán trondén tap nagipt bale nezóri, del o lápay rechag, tabay matth bayag o dambordagi o bézári gendagá káyant.

 É panchén róch pa nádráhiay ger o dár yá timmárdáriá (nursing) sakk báz arzeshdár ant. É dawráná nádráhay badaná hónay kammi bit paméshká bimáray “CBC, IgG, Igm” námén tebbi ázmáesh gerag lóthant o bimáriay zór zánag lóthit. Hamé panch o shashén rócháni tahá nádráhay timmárdári o hayáldári báz allami ent. Warák, áp o ápén chizz pa sharri wárénagi ent. Agan nádráhay del áp o tám nakasshit o del o lápy rawagá ant, nádráh nezór ent godhá Dhrepp (Drip) janag lóthit bale Dhreppá ham mannetagén o baladén dáktaré (doctor) bimáray hálat o zaluratán chárit, áiay badanay delwáhén wazanay (Ideal body weight) hesábá dant. Las Dhespensar (Dispenser) o Kampódhar (Compounder) é bárawá alkápá nazánant. Dhreppáni géshi o bázi ham nádráhá táwán dát kant ke é “Fluid over loaded” goshag bit.

  Chónáhá géshterén Dhengi késán hamé panchén róchán bezán tapay cháromi dán hashtomi róchá zyát delgósh dayagi ent. Hamé panchén rócháni tahá nádráh wassh o gehter butt kant o ganter ham butt kant. É nádráhi yá dege bázén nádráhi ke hast ant á ham sharriá zánag o sarpad bayagá abayd pa áyáni eláj o dráhiá tahmbol, sagg o ópár lóthit. Badanay tahá matth o badali o bimári allam naent pa rawagá wahd majant o zuttán zutt drahbakshi (recovery) bebit. Abrami káréay badali sadali ham wahday lóthá kant paméshká laparzagi o delwáragiay hecch jawáz o sawabé nést, drost dráh o wassh bant. Anchósh ke Koróná gwast shot o mahluká pa jawán mardi gón áiá medhet ke Koróná masterén gámbélé (challenge) at ke áiay ger o dárá báz hesábá Ródaratki edárag o rahband ham bésób butant. Pa hakk o del Dhengi cha mageské sheng bayókén bimárié paméshká baláhé bay kanag o mán árag mabit, é sakk kasánén nádráhié. É pa jwánén áp o warák o tap o dardi góliéá razá bit o rawt.

  É dargatá o dege bázén wákiát o kármánán rájmáni rasánkdaray (social media) kerd pa las mahluká sakk báz táwánbár o hatarnák bit kant. Charéshi wasilahá béde pakkáén tebbi málumdári o sarpadiá bázén wassarén deltaparkahié pédák kanag bit o gwandhén kármánéá baláhén “Háipé” jódh kanag o wassarén torsé pédák kanag bit ke sakk báz hatarnák bit kot kant. Paméshká awal abram o Háwand o domi wati sarpadén dáktaray sará bésah kanag bebit.

Wassarén laparzagi, pa é dáktar o á dáktar, pa é espetál o á espetál, é eláj o á elájá tachag o sar sar janag mabit o nádráhiárá wati saray tók o bár jódh kanag mabit, pa hósh o gósh eláj kanag bebit.

Cha laparzagi, kamm zánti o béparwáhiá yakk kasánén passhánké ham mardomá kosht kant. Dhengi (Dengue) bass Málári (Malaria) paymén yakk bimárié ke mageskéay wasilahá sheng bit o zánag bebit ke é mageské, déh yá baláhé naent.

 

Nebeshtakár; Dáktar Mohsen Bálách
Syáhag nebis: Bahtán Balóch